Yapay Zaka’da Fayda-Zarar Dengesinin Kurulmasında Yasal Düzenlemelerin Rolü
(Inc. Türkiye’de yayınlanan yazım)
Dünya nefesleri kesen yapay zekanın olası tehlikelerine karşı korunmak için yasal düzenlemelere çoktan girişti.
Günümüzde, hızla gelişen yapay zeka (AI) teknolojileri, yaşamımızın birçok alanında kendine yer buluyor. Yapay zekanın hayatımıza bu denli nüfus edişi muazzam fırsatlar sunuyor.Fakat diğer yandan gizlilik ihlalleri, etik meseleler, işgücündeki dönüşümler ve güvenlik riskleri gibi çeşitli zorlukları da beraberinde getiriyor. Bu durum, yapay zeka teknolojilerinin kullanımıyla ilişkili potansiyel riskleri azaltmayı amaçlayan yasal düzenlemelerin ve kısıtlamaların gerekliliğini gündeme getiriyor.
Yapay zeka teknolojisinin endüstriyel dönüşüme öncülük etme, verimliliği artırma ve karmaşık problemleri çözme gibi önemli katkıları olduğu yadsınamaz Fakat algoritma hataları, yanıltıcı verilerle eğitilen yapay zekanın yanlış yönlendirmeleri ve kötüye kullanım riskleri gibi ciddi endişeleri de göz ardı edilmemeli. Ayrıca, üretken yapay zeka teknolojisinin, telif hakları gibi konularda neden olduğu tartışmalar etik değerlere uyan sorumlu bir yapay zekanın nasıl geliştirilebileceği sorusunu da beraberinde getirdi.
Yapay zeka teknolojilerinin etik ve güvenli bir şekilde geliştirilip kullanılmasını sağlamak için yasal düzenlemelere ihtiyaç var. Bu düzenlemeler, yapay zeka sistemlerinin topladığı geniş veri setlerinin güvenliğinden karar alma süreçlerinin şeffaflığına, sorumluluğa, yanlılık ve ayrımcılık risklerinin azaltılmasına kadar çeşitli alanları kapsamak zorunda.. Peki yapay zeka sistemlerinde neler olmalı? İlk önce kararların anlaşılır ve sorgulanabilir olması gerek. Ayrıca veri setlerindeki ve yapay zeka kararlarında karşımıza çıkabilecek önyargılara karşı kurallar, titiz testler ve etik standartlar ivedilikle belirlenmeli.
Tabii ki bunları düşünüp bazı adımlar atanlar var. Mesela Avrupa Birliği, Amerika Birleşik Devletleri, Çin ve OECD’nin öncülük ettiği düzenlemeler, yapay zeka teknolojilerinin etik ve güvenli kullanımını teşvik eden önemli adımlar olarak öne çıkıyor.
Avrupa Birliği Yapay Zeka Yasası
Avrupa Birliği Komisyonu tarafından hazırlanan bu yasa, yapay zekasistemlerini risk seviyelerine göre sınıflandırıp en yüksek riskteki uygulamalara yönelik düzenlemeler getiren kapsamlı bir çerçeve sunuyor . Bu yasa kapsamında önerilen bazı düzenlemeleri sizlerle paylaşmak istiyorum. Örneğin yüz tanıma amaçlı veri tabanı oluşturan bütün sistemlerin ve biyometrik tanımlama biçimleriyle işyerlerinde ya da okullarda duygu tespit sistemlerinin kullanılması yasaklanıyor. Bu yasayla artık insanları davranışlarından dolayı ödüllendiren ya da cezalandıran vatandaş takip sistemlerine ya da insan davranışlarını manipüle etmeye çalışan yapay zeka sistemlerine izin verilmiyor.,Bana kalırsa bu yasanın getirdiği en önemli düzenlemelerden biri de sohbet robotları gibi yapay zeka sistemlerini kullanırken kullanıcılara bir makineyle etkileşimde bulunduklarının açıkça belirtilmesi.r Avrupa Parlamentosu ve üye ülkeler tarafından 2023 yılında kabul edilen bu yasanın 2025’te yürürlüğe girmesi bekleniyor.
Amerika Birleşik Devletleri Algoritmik Sorumluluk Yasası
ABD Kongresi’ne ilk defa 2019’da sunulan ve 2023’te tekrar gündeme getirilen bu tasarı, şirketlere bir dizi sorumluluk yüklüyor. Kullanmakta oldukları yapay zeka sistemlerinin etki analizlerini yapmak, bu sistemlerin gizlilik, güvenlik, yanlılık gibi konulardaki performansını değerlendirmek şirketlerin yeni görevleri arasında.. Bu yasa tasarısı, özellikle kişisel verilerin korunması ve dezenformasyon risklerinin azaltılması konusunda bir dizi önlem öneriyor. Ama bu tasarının yasalaşma süreci devam ettiğinden belirli bir yürürlüğe giriş tarihi henüz netleşmedi.
Çin’in Yeni Nesil Yapay Zeka Geliştirme Planı
Çin, 2017’de yapay zeka teknolojisinin etik ve güvenli kullanımını teşvik etmek amacıyla çeşitli ilke ve politikalar yayınladı. Aslında bu plan, daha çok Çin’in yapay zeka yarışında nasıl rekabet edeceğinin çerçevesini çiziyor. Aynı zamanda da yapay zekanın daha adil, şeffaf ve güvenli kullanımını sağlamak için yasal düzenlemelerin belirlenmesine yönelik kararlar da içeriyor..
OECD’nin Yapay Zeka İlkeleri
2019’da yayınlanan OECD Yapay Zeka İlkeleri, üye ülkeler tarafından desteklenen, yapay zekanın yenilikçi, güvenilir ve insan haklarına saygılı bir şekilde geliştirilmesi ve kullanılmasına yönelik değerler sunuyor. Bunlar arasında yapay zeka sistemlerinin şeffaf ve açıklanabilir olması, insan odaklı değerlere ve eşitliğe saygı göstermesi, sosyal refahı ve çevresel iyileştirmeyi desteklemesi, güvenilir yapay zeka için uluslararası işbirliği gibi etik kıstaslar sayılabilir.
Bu düzenlemeler, yapay zeka teknolojilerinin gelişimini ve kullanımını şekillendirirken etik standartlar, güvenlik protokolleri ve insan haklarına saygı konularında önemli adımlar atılmasını da sağlıyor. Fakat teknolojinin hızlı ilerlemesi göz önünde bulundurulduğunda bu düzenlemelerin devamlı gözden geçirilmesi ve güncellenmesi de gerekiyor.Yapay zeka teknolojilerinin gelişimi ve kullanımı sadece yasal düzenlemelerle sınırlı kalmamalı, aynı zamanda teknoloji geliştiricileri, kullanıcılar ve toplumun tüm kesimlerinin işbirliğiyle etik ve sorumlu bir yaklaşımı desteklemeli. Ancak bu şekilde yapay zekanın getirdiği fırsatlardan en iyi şekilde yararlanabilir toplumsal değerlere zarar verme risklerini minimize edebiliriz.
Mustafa İÇİL
